Hà Nội - Huế - Sài Gòn: Dòng Sinh Mệnh Dân Tộc Nhìn Từ Các Đô Thị Văn Hiến

Không có Phú Xuân - Huế sẽ không có Đồng Nai - Gia Định - Sài Gòn thế kỷ XVII - XVIII, nhưng nếu không có trục kết nối và ly tâm của Thăng Long từ thế kỷ XIV đến thế kỷ XVII sẽ không có Phú Xuân - Huế thế kỷ XVII - XVIII.

Như vậy, mối quan hệ giữa Hà Nội - Huế - Sài Gòn hình thành từ thời Trần đầu thế kỷ XIV, xác lập vào thời chúa Nguyễn thế kỷ XVII - XVIII, phát triển từ thế kỷ XIX, khi Huế là Kinh đô của cả nước và trong quá trình đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng quê hương, đất nước trong hơn thế kỷ qua. Đó là dòng chảy xuyên suốt của lịch sử Hà Nội - Huế - Sài Gòn liên quan đến sinh mệnh dân tộc.

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc - Phó Chủ tịch Hội KHLS Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Hà Nội học và phát triển Thủ đô, nhận xét về sứ mệnh lịch sử của 3 đô thị văn hiến: “Trong tiến trình lịch sử Việt Nam tính từ Vương triều Lý cho đến Vương triều Nguyễn, bên cạnh Thăng Long - Hà Nội, Huế và Sài Gòn đều là những trụ cột quyết định thành công trong mỗi chặng đường, mỗi giai đoạn mở cõi, định cõi, thống nhất đất nước, thống nhất quốc gia dân tộc”.

Mối quan hệ Hà Nội - Huế - Sài Gòn trong quá trình lịch sử

Mối quan hệ Hà Nội - Huế - Sài Gòn trong lịch sử vừa là mối quan hệ sinh thành, hỗ trợ, tương tác mang tính đạo lý và lợi ích sống còn; vừa là quan hệ đẳng cấp quyền lực. Mối quan hệ đẳng cấp quyền lực tuy có xung đột, mâu thuẫn trong cấp lãnh đạo, chỉ huy, nhưng chỉ nhất thời khi đất nước chia cắt thế kỷ XVII - XVIII giữa Thăng Long - Phú Xuân và 1954 - 1975 giữa Sài Gòn - Hà Nội.

Bản chất vấn đề là nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, vì do cùng một cội nguồn lịch sử và cùng một sứ mệnh lịch sử, trong đó có sứ mệnh đấu tranh thống nhất đất nước. Nghiên cứu về chủ đề này, TS Phan Thanh Hải, tại bài viết Huế trong dòng chảy lịch sử dân tộc và mối tương quan: Huế - Hà Nội - Sài Gòn đã có ý kiến: “Từ cái nôi đồng bằng Bắc Bộ và Thanh Nghệ, trong suốt 1.000 năm qua, văn minh Việt đã không ngừng được chuyển tải mạnh mẽ về phương Nam thông qua trung tâm Phú Xuân - Huế, để rồi sau đó hình thành một trung tâm khác ở Nam Bộ, đó là Sài Gòn - Gia Định. Bởi vậy, trong nghìn năm phát triển của Thăng Long - Hà Nội và của đất nước, Huế đã đóng góp một phần rất quan trọng. Đánh giá đúng điều này sẽ giúp cho việc nhìn nhận lịch sử phát triển của dân tộc khách quan và công bằng hơn”.

Trong lịch sử dân tộc, có nhiều gia đình gắn bó sự nghiệp với 3 trung tâm đại diện cho 3 miền đất nước là Hà Nội - Huế - Sài Gòn, nhưng có lẽ tiêu biểu nhất là gia đình danh tướng Nguyễn Tri Phương dưới Triều Nguyễn. Tìm hiểu về Gia đình “toàn gia” yêu nước Nguyễn Tri Phương: Chiến đấu và hy sinh để bảo vệ, gắn kết ba trung tâm Huế - Sài Gòn - Hà Nội, PGS.TS Nguyễn Tất Thắng và nhà nghiên cứu Nguyễn Anh Tuấn, có đánh giá: “Một nhà ba người cùng nguyện đi đánh Pháp cứu nước và cùng hy sinh dũng cảm. Anh em, cha con Nguyễn Tri Phương thực là những người tận trung với nước và còn dũng khí tuyệt vời. Anh em, cha con đó đáng được lưu truyền muôn thuở”.